1.

او لیای نصرت فراهمم آرندگان و نگهبانانِ سرشتۀ داد و ستد درهیکلِ فرمانِ روئي بسانِ باد هم نسیمِ دلنراز و هم سمومِ جانگداز * بزرگِ ایشان وزیر * ازو بدیوان تعبیر رود * نائبِ مالئي اورنگ نشینِ اقبالست * پاسبانئ خزائن وگره کشائئ محاسبات بدوست * *صیرفئي نقدِ عمل آبادساز خرابۀ جهان او را شمرند

2.

مسندآرای اقبال چنانچه شخصِ جهان را *بمرتبه آرائي شایسته نظامي بخشد پیکرِ سلطنت را نیز باصلاحِ این چهار کروه حسنِ انتظام دهد طائفۀ خردپژوهانِ باستاني چار رکنِ سلطنت چنین نگاشته اند نخست عاملِ درست کردار *نگاهبانِ کشاورز پاسبانِ رعّیت آبادسازِ ولایت صایه افزای خزبنه

آکاه دلِ ژرف نگاه دریابد که گزین ایزدی نیایش و بهین الهي پرستش انتظام دادنِ پراگندگيء روزگار و فراهم آوردنِ پریشانيء جهانیانست * و آن باز بسته بآباديء زمین و معموري منزل و سامانِ مجاهدانِ دولت و نیلک کردارئ سپاه * وآن در گروِ اندیشۀ درست و تیماردائ مردم و اندوختنِ گزیده مال و خرج بفرمایش خرد * بایستِ شهري و صحرائ بدو صورت گیرد و شایستگئ هر دو گروه بدان سرانجام یابد * دادگرانِ دیده ور را اندیشۀ این ناگزران و گرد آوري آن ناگزیر* و همان طرز که وارستگانِ تجّردپیشه را فراهم آوردنِ خواسته و پزوهشِ افزون تر از ناگزیر نکوهیده شمارند بر همّتِ نعلّقیانِ شهربند نقیضِ آن نقشِ لزوم دارد * این سخن سرائئ ظاهرنگهانِ کوتاه بین است ورنه بحقیقت هردو بناگزرانِ وقت در تگاپو * تهیدستانِ سیردل از خورش *و پوشش آن مایه برگیرند که نیروي پژوهش آگهي بخشد و گرمی و سري را پناه شود *وکفایتِ دیگران گنجینه آمائي و فراهم آوردنِ اسبابِ سطوت و دیگر امور

گیتي خداوند این سرچشمۀ رندگي را آبِ حیات خواند و پاسبانئ آنرا بدرست کاران سیراب مغز فرمیاد * از بسیاري پرهیزد و سررشتۀ آگهي نگاه دارد * و در سفر و حضر آبِ گنگ بر آشامد* و چندی از راستانِ سعادت گراي بر ساحلِ آن باشند با ختیاط برگیرند و کوزها سر بمهر آید * دران هنگام که موکبِ اقبال در دار الخلافتِ آگره و فتح پور بود از قصبۀ سورون مي آوردند * امروز که عرصۀ پنجاب بقدومِ شاهنشاهي آرامگه از هردوار مي آرند* و در خورش پختن آبِ جمنه و چناب و آبِ باران بخرج رود و لختی ازو نیز بر آمیزند * و از مهرگزیني در سیر و شکار ژرف نگهانِ دیده ور نامزد گردند بدوربیني عیارِ *آبها گرفته آید

گیتي خداوند از کارآگهي کمتر میل بگوشت فرماید و بیشتری بر زبانِ گوهرآمود رود و با آنکه گوناگون خورش برای آدمي آمده است از بیدانشي و گرگ خوئئ بآزارِ جان داران دل بر نهد و از کشتن و خوردن دست باز نگیرد هیچ دیده بر حسنِ کم آزاري نکشاید و خویشتن را دختۀ جانوران گرداند * اگر نه بارِ تعلّق بر دوش بودی یکبارگي دست ازان باز کشیدی و بسیچ آنست که پایه پایه گذاشته آید * و اندکی بمزاجِ زمانیانِ چالش رود* آدینه میل نفرمودی سپس یکشنبه و اکنون روزِ تحویلِ غرّۀ شمسي ماهِ روزِ مهر روزِ خسوف و کسوف روزِ میانۀ دو صوفیانه دوشنبهِ رجب جشنِ هر ماهِ الهي همگي ماهِ فروردین و ماهِ ولایت مقدس که آبآن ماه است افزوده اند * و چون قرار یافت که ایّامِ صوفیانۀ آبآن ماه بشمارۀ سال عمرِ گرامي برسد چندی از آذرصاه نیز صوفیانۀ شدی* درین هنگام بتمامي صوفیانه شد * و از فزونئ حق پژوهي در هر سال افزایش گیرد و کمتر از پنج روز نباشد* چون تداخُل در صوفیانه راه یابد کمي را بدل بر گِرند و بر شهور قسمت رود * و چون بزرگ صوفیانها سپري گردد نخست [Page 60] گوشتین خوردني از خانۀ مریم مکاني آماده شود* سپس دیگر بیگُمان و شاهزاد گان و *برخی نزدیکان درین کار خانه اُمرا و احدیان و دیگر سواران شرفِ خدمت اندوزند * علوفۀ پیاده *از صد دام تا چهارم صد*

گیتي خداوند میوه را گرامي نعمتِ دادارِ بیهُمال شناسد و فراوان توجّه برگمارد* ازین رو کارندگانِ ایران و توان خانه دار آمدند و کشت و کارِ آنرا روزبازار شد * و خربزه و انگور فراواني پذیرفت و گزیدگي یافت و همچنان تربز و شفتالو و بادام و پسته و انام و جز آن پیدائي گرفت * ازان باز که کابل و قندهار و کشمیر بر قلمرو فزوده آمد بار در بار *آمد* همه سال در منازلِ خواسته داران بود و در بازارها خرمن خرمن

7.

* آئنِ ارادت گزینان هنگامِ دیدارِ هم آ نکه یکی الله اکبر گوید و دیگری جلّ جلاله سراید *همگي قدسي بسیچ آنست از سرچشمۀ هستي فراموشي نیارند و بیادکردِ الهي سیراب دل و ترزبان و شیرین کام باشند [Page 161] *و نیز بفرمایشِ آن پیشوای آگاه دلانِ هشیار خرام آشی که مردم پس از فرو شدن بکار برند در زندگي سرانجام دهند -و ترشۀ واپسین سفر پیش روان شود * هر سال روزِ ولادت انجمنی برسازند و خوانِ گوناگون نعمت بر کشند *دستِ نوال برکشایند و زادِ راهِ درازِ آمده گردد * نیز بآئینِ مقدّس در نا خوردنِ گوشت همّت گمارند و برخی در همان هنگام که همگنان را بار دارند دست بدو نیالایند لیکن در ماهِ ولادتِ خود نزدِ آن نشوند * و نیز پیرامونِ کشتۀ خود نکردند و بخوردِ آن نشتابند *

*گیتي خداوند آرزومندانِ تهیدست را نقد و جنس بر دهد و آشکارا و پنهان دلها بدست آرد *فزاوان مردم را روزینه و ماهیانه و سالیانه مقّرر باشد و بی رنجِ انتظار کامیاب گردند *و آنچه هر روز نزدیکانِ درگاه عرضِ احوال مردم نمایند و خواسته برگیرند بنگاشتن در نگنجد *و آنچه همه روز بنیازمندان داده آید و آش خانها سرانجام یابد گذارشِ آن بس دراز * *و گنجوری جداگانه در پیشگاهِ حضور آمده باشد * هر تهید ستی که بنظرِ همایون درآید ناگزیر کامِ دل بر دارد

دوم پنجمِ رجب بهشت چیز جدا جدا برسنجند نقره قلعی پارچه سرب میوه شیرینی روغنِ کنجد سبزي * درین دو هنگام فرخنده جشنِ *سال گره انتظا م یابد * بخشش و بخشایش را صلای عام در دهند

شهریارِ آگاه دل گروهاگروه مردم را بگوناگون عاطفت تیمارداري فرماید و به نیروي خردِ خداداد گزین ایزد پرستش بر شمارد * و چهارگونه آدم را بزمین و روزینه کامیاب گرداند و پایه شناسي را تازه روائی بر دهد * نخستین آگهي جویانِ آبآداندیشه که دست از همه بر گرفته در فراهم آوردنِ حقیقي علوم شب از روز نشناسند * دوم رنج کشانِ خویشتن گداز که دل به پیکارِ نفسِ خود آرا بسته از جهانیان رو بر تافته اند * سوم درماندگانِ تهیدست که توانائئ جست و جو ندارند * چهارم بزرگ زادگانِ آزرم دوست که از کم داشی راهِ پیشه وري نسپرند * نقد را بزبانِ وقت وظیفه گویند زمین را ملک و مددِ معاش * و باین عنران کرورها داده اند و روز بروز افزوده گردد *

جهان آرا از دوربیني در کشت و کار هربیگه از پارنجِ جهانباني ده سیر غلّه برستاند و بهر ناحیتی انبارها برسازد* خروشِ چهارپایانِ سرکار ازین سرانجام یابد و از بازار برنستانند و سرمایۀ آسودگئ [Page 200] مردم کردد * و نیزبرگرانِ تهیدست را مایه ده آید و بهنگامِ گران ارجي بارزاني فروشند و افزون از بایست ندهند * و هرگونه آبادي ازو صورت گیرد * و فراوان جا در قلم رو ازو آش خانها آماده گردد و خواهشگران بی چیز را روزی فراچنگ آید * و بیتاقداري جا بجا کار آگهان نامزد گشتند و داروغکانِ *جدگزین و بتکچیانِ درست قلم قرار گرفتند که اندازۀ دخل و خرج نگاه دارند

*شهریارِ قدردان نخست گزیده روشهای پیشهای پژوهد و در روائئ آن کوششِ فراوان رود و بخداوندان نه نگریسته شایسته را بگران ارزش بر گیرد *دوم در پرورشُ گوناگون مردم توجّه بر گما رد و بخشش را بهانه بر جوید *بنابرین چون سورهای جمشیدی و عیدهای موبدی بسمعِ همایون رسیه پذیرش یافت و اسبابِ دهش آماده شد *نخستین جشنِ نوروزی * چون خورشید تابان بحمل برتو خاص بخشد تا نوزده هنگامۀ عشرت فراهم آید *دران میان دو روز بروز بزرگ عید شود و فراوان خوساته و گوناگون کالا داده آید غرۀ فروردین ماه و نوزدهم هنگامِ شرف *و روز ی که بماه همنام بود باستانیان بارگاهِ بساط فراخ زدی و سوم آراستی و کشورخدا نیز بدان پردازد *نوزدهمِ فروردین* سومِ اُردی بهشت * ششمِ خورداد* سیزدهمِ تیر * هفتمِ امرداد* چهارمِ شهریور* شانزدهمِ مهر *همِ آبان * نهمِ آذر* هشتم و پانزدهم و بیست و سومِ دی* دومِ بهمن * پنجمِ اسفندارمذ *در هر جشنی صورت و معنی گوناگون آرایش بذیرد * مردم بکامیابی ترانۀ شوق برسازند *در سر هر پهری نقّاره بلندآوازه گردد * خنیاگران و رودنوازان بآوا درآیند *و در اوّلین سه شب و دومین یک چراغان بر آفروزند و نشاط افزوده آید* لختی ازین داستان در سر آغازِ نخستین دفترگذارش یافت